चितवनको टिकौली चौरमा जारी रत्ननगर महोत्सवमा परम्परागत शैलीमा निर्माण गरिएका घरहरु अवलोकनकर्ताको रोजाइमा परेका छन् ।

निकै आकर्षक शैलीमा निर्माण गरिएका घरहरु महोत्सवमा पुग्नेहरुले निकै रोचक मानेर हेर्ने र तस्विर खिच्ने गरेका छन् । आज मात्र १५ हजार बढी दर्शकले अवलोकन गरेको टिकट व्यवस्थापन समितिका संयोजक विनोद घिमिरेले जानकारी दिए । माघ १ गते ३५ हजार दर्शक र माघ २ गते २० हजार बढी दर्शकले अवलोकन गरेको उनले बताए । उनको अनुसार महोत्सव अपेक्षा गरे भन्दा बढीले अवलोकन गरेका छन् । घिमिरेले महोत्सवमा रहेका जनजातिका सांस्कृतिक घरहरु धेरै दर्शकहरुले रुचाउने गरेको जानकारी दिए । उनले भने, ‘ ती घरमा फोटो, भिडियो खिच्नेको भीड लाग्ने गर्छ । हरेक घरमा उनीहरुको संस्कृतिअनुसारको सामग्री राखिएकोले दर्शकको रोजाइमा परेको छ । यसबाट अहिलेको पुस्ताले पुरानो जातजाति र संस्कृतिको बारेमा जान्ने अवसर पाएका छन् ।’

नेपालको मैलिकता झल्काउने चार वटा घरमा परम्परागत रुपमा नेपाली समाजमा प्रयोग हुँदै आएका सामानहरु राखिएको छ । जसमा हलो, जुवा, जातो, ढिकी, लाल्टिन, ढोको, नाम्लो, गुन्द्री बुन्ने तानलगायतका सामग्री प्रर्दशनमा राखिएको छ । यहाँ थारु,गुरुङ, मगर,तामाङ जातिको संस्कृति झल्कने घर निर्माण गरिएको छ ।

थारु कल्याण कमिटी क्षेत्र नं ८ का क्षेत्रीय अध्यक्ष रामेश्वर महतोले थारु संस्कृति संरक्षण र प्रवद्र्धनका लागि थारु घर बनाएर प्रर्दशनमा राखिएको बताए । थारु घरमा टुकी, लाल्टिन, आँगनमा देउतालगायत सामग्री राखिएको अध्यक्ष महतोले सुनाए । उनले भने, ‘घरको छानोमा टुकी झुन्ड्याएर राखिएको छ । जसलाई थारु भषामा डिबरी भन्ने गरिन्छ । डिबरीबाट बिस्तारै विकास हुँदै लाल्टिन र लाल्टिनबाट बिजुली बत्ती बाल्न थालिएको छ ।’ घरको आगनमा देउता राखिएको उनको भनाइ छ । जसलाई भ्रह्मस्थान भनिन्छ । धान मकै तोरीलगायतको अन्नबाली उत्पादन गरी ब्रह्मस्थानमा चढाउने उनले जानकारी दिए । उनले थारु घर निर्माण गर्न उद्योग वाणिज्य संघले ७० हजार रुपैँया दिएको बताए ।

यस्तै गुरुङ जातिको संस्कृति झल्काउने घरमा गुरुङ पहिरनमा रहेकी कुमारी गुरुङले आफनो संस्कार संस्कृति जोगाउन महोत्सवमा परम्परागत शैलीको घर निर्माण गरिएको बताइन् । उनले गुरुङ घरमा ढिँकी, जाँतो, गुन्द्री बुन्ने तान, हलो जुवा, मौरीको घारलगायत सामग्री प्रर्दशनमा राखिएका सुनाइन् । उनले गुरुङको रीतिरिवाजमा यी नै सामग्री प्रयोग हुने बताइन् । उनले भनिन्, ‘अहिले कतिपय मानिसलेआफ्नो चालचलन रीतिरिवाज के हो भन्ने बिर्सिसकेका छन् । जसकारण महोत्सवमा यसरी गुरुङ समुदायको घर निर्माण गर्दा धेरैलाई थाहा हुन्छ । गुरुङ समुदायको घर यस्तो हुदो रहेछ ।’ घर प्रदर्शनमा राख्दा यस्तो पो हुँदो रहेछ हाम्रो संस्कृतिका घर सामग्रीहरु भनी अहिलेको बालबालिकालाई थाहा हुने उनको भनाइ छ ।

नेपाल मगर संघ नगर समितिका अध्यक्ष भुवनसिहं मगरले मगरको संस्कृति झल्कने घरमा जाँतो, झ्याल, रक्सी पार्ने चुलो, ढिकी र गुन्द्री बुन्ने तान राखिएको बताए । अध्यक्ष मगरले रत्ननगर उद्योग वाणिज्य संघले नेपाल मगर संघ नगर समितिलाई मगर घर निर्माण गर्ने जिम्मेवारी दिएको बताए । उनले संघले जिम्मेवारी दिएसँगै नौँ दिन लगाएर घर निर्माण गरिएको सुनाए । उनले पुर्खाहरुले प्रयोग गर्दै आएको परम्परागतशैलीको घर सामाग्रीप्रदर्शनमाराखिएको बताए । उनले भने, ‘पुर्खाहरुले प्रयोग गर्दै आएको परम्परागत शैलीको घर सामाग्रीप्रदर्शनमा राखिएको छ । अब आउने नयाँ पिढीले आफ्नो रीतिरिवाज, संस्कृति बिर्सिन्छन् कि भनेर मगर घर निर्माण गरी प्रदर्शनमा राखिएको छ । उनले अहिलेको पिँढीले आफ्नो रीतिरिवाज, संस्कृतिजोगाउनको लागि र पुस्ता हस्तान्तरण गर्नको लागि मगर समुदायको घर निर्माण गरि प्रर्दशनमा राखिएको सुनाए । उनले प्रदर्शनमा राखिएको सामाग्री रत्ननगर–११ मङगलपुरमा रहेको सङ्ग्रहालयबाट ल्याएको र महोत्सव सकिएपछि फेरि त्यही सङ्ग्रहालयमा राखिने जानकारी दिए ।

महोत्सवमा चितवनको कृषि र पर्यटनलाई प्राथमिकता दिइएको छ । महोत्सवमा मकैको उत्पादनलाई जोड दिँदै बजारीकरणलाई समेत ध्यान दिइएको छ । मकै बालीको संरक्षण र प्रवद्र्धनका लागि महोत्सव स्थलमा मकै बाली स्थापना तथा मकैको स्टाच्यु निर्माण गरिएको छ ।

महोत्सवमा रामपुर मकै बाली अनुसन्धान केन्द्रबाट २० प्रजातिका मकैको बारेमा जानकारी दिइएको छ । महोत्सव स्थलमा मकै बाली, केरा बगान, च्याउको टनेल र माछा पोखरी निर्माण गरिएको छ । माघ ८ गतेसम्म चल्ने महोत्सवमा उद्योग, व्यापार, कृषि, पर्यटन, स्थानीयकला र संस्कृतिसहित राष्ट्रिय, अन्तर्राष्ट्रिय तथा बहुराष्ट्रिय गरी करिब ४५० स्टलहरु रहेका छन् । यसपटकको महोत्सवमा तीन लाख भन्दा बढी दर्शकहरुले अवलोकन गर्ने र करिब २५ करोडभन्दा बढीको कारोबार हुने अपेक्षागरिएको छ ।